[Click here to read A Poem in Isan Explaining the Constitution of the Kingdom of Siam in English translation]

โดย ขุนพรมประศาสน์ (วรรณ พรหมกสิกร, ๒๔๓๘-๒๕๑๑)
ตีพิมพ์เดือนเมษายน พุทธศักราช ๒๔๗๘

ด้านล่างนี้คัดมาเฉพาะสิบเอ็ดหน้าแรกจากทั้งหมด ๓๕ หน้า ท่านสามารถเข้าถึงตัวบทฉบับเต็มได้ที่ TU Digital Collections

---

ฟังเยอฝูงหมู่เจ้าพี่น้องก้ำฝ่ายไทยอีสาน
เฮียมซิขอขานไขบอกยุบลกระบวนเบื้อง
ตางได้เยืองไขข้อเทียมกะบองไต้ส่อง
ไผผู้แปนป่องแล้วได้แถมซ้ำตื่มผยา
ข้าผู้อตสาห์แต้มกลอนสารไว้ให้อ่านคราวนี้
กกเดิมมีถิ่นเค้าเนาห้องแห่งพนาฯ
เมืองพนานิคมด้าวแขวงอุบลตั้งแต่ก่อนภายพุ้น
ขุนพรมประศาสน์ชั้นเดียวนี้แม่นชื่อเฮียม
บัดนี้เฮียมหากเนาในเขื่องแขวงอุบลบ่อนบ้านอยู่
คึดฮอดหมู่พี่น้องลุงป้าบ่ออย่าเซา
เพื่อว่าเฮาพี่น้องมีหลายยังไป่ตื่น
เมืองอื่นหากเขาเคยขีดแต้มเขียนไว้มากหลาย
ท่อแต่ของภายพุ้นเป็นภาษาเมืองล่าง
หรือไทยกลางท่านว่าเว้าเฮาพี้ยากแก่ใจ
เพื่อว่าไทยกลางเว้าไทยเฮาฟังยาก
ข้าหากหวังซ่อยให้ภายพี้ได้อ่านฟัง
จั่งได้อตสาห์เยื้อนงมเขียนไปตามวาด
บ่อนใดผิดพลาดพลั้งอย่าชังข้าผู้แต่งกลอน, แด่เนอ

บัดนี้ข้าจักจาในห้องปกครองไทยประเทศ
พอให้ฮู้เหตุเบื้องดีฮ้ายห่อมกระบวน
เฮียมขอหวนหลังเว้าการปกครองตั้งแต่เก่า
ตั้งแต่กกแต่เค้ามีเจ้าตั้งแต่งการ
นับได้นานปีล้ำกษัตริย์กำอำนาจ
ส่วนไพร่ราษฎร์แสนซิฮู้บ่อมีสู้ท่านเธอ
บ่อมีเอออวยด้วยดอมเสียงชาวไพร่
เฮ็ดจั่งใด๋ก็ย่อมได้สุดแท้แต่พระองค์
ท่านหากทรงปกป้องตามคลองฮีตแต่ก่อน
ลางผ่องสุขลางผ่องฮ้อนลอนพ้อบ่อทั่วเถิง
คอบว่าเป็นเปิงเค้าสมสมัยห่อนติโทษ
โชคดีก็หากผายโผดให้เฮาได้อยู่สบาย
บัดนี้เป็นสมัยบ้านเมืองแปรแปลงเปลี่ยน
มีผู้เฮียนฮ่ำสูงขึ้นหลื่นกว่าหลัง
กับทั้งการขายค้าหากินซ้ำคับแคบ
เงินแผ่นดินแทบซิล้มละลายล้าเลื่อยลง
องค์กษัตริย์หาทางแก้แฮมปีมาแต่บ่อตลอด
นับมื้อแถมขอดข้อนเคืองฮ้อนไพร่ประชา
จั่งว่ามีคนกล้าอาสาตายตางราษฎร์
ชวนหมู่ญาติมิตรได้ โฮมเฮ้าเข้าซ่อยกัน
เหมิ็ดทั้งมวลนั้นมีนามขานว่า “คณะราษฎร์”
ล้วนแต่สามารถฮู้ปรึกษาฮู้ฮ่ำการ
คันซิยังคงให้กษัตริย์ไทยทรงอำนาจ
บ่อฟังเสียงราษฎร์พร้อมเมืองบ้านซิบ่อเฮือง
เพื่อว่าจอมเมืองเจ้าพระองค์เดียวเบิ่งบ่อถ่อง
การปกครองไพร่ล้านเสียงน้อยซิเงี่ยงเอน
อันว่าความเห็นนั้นหลายคนดีกว่าเดี่ยว
เทียวทางไกลมีหมู่พร้อมหลายหน้าย่อมอุ่นใจ
อันหนึ่งในเมืองบ้านนานานอกประเทศ
ในขงเขตต์ต่างด้าวเขาพุ้นส่วนฮุ่งเฮือง
เขาปกครองเมืองบ้านเอาการตามแบบใหม่
ไทยเฮาเห็นห่อมเบื้องกระบวนนั้นชื่นสะออน
จั่งได้ทูลวอนไหว้จอมไทยภูวนาถ
ขอให้ราษฎร์ฮ่วมฮู้กระบวนตั้งแต่งการ
ท่านผู้เป็นหัวหน้าทูลขอดังว่ามานี้
ควรที่เฮาพี่น้องได้จำมั่นใส่ใจ
บ่อควรไลลืมแท้คนสำคัญดีขนาด
คอบ่อขาดจั่งคั่วได้มาให้แก่หมู่เฮา
ขอให้จำเอาไว้ในสองคนพอเว้าต่อ
พอให้ไว้วาดเว้าคราวหน้าสืบต่อไป
คือว่า นายพันเอก พระยาพหลฯ เป็นใหญ่
หลวงประดิษฐ์ฯ เป็นคู่ได้เทียมข้างดั่งเงา
เอาเถาะนอลุงป้าอาวอาโจ๋ะไว้ชั้นก่อน
เลือกแต่ต่อนแซบๆมาเว้าจั่งม่วนดี
เฮียมยังมีความเว้าเป็นตาเอาอีกหลายหลาก
มัวแต่เว้าภาคนี้ภายพุ้นซิห่างเหิน เจ้าเอย

อันว่าการปกป้องปกครองระบอบใหม่
เป็นจั่งใด๋ให้พี่น้องจำจั้นใส่ใจ
เฮียมซิไขให้แจ้งให้เห็นแห่งเบาหนัก
ให้ฮู้จักความจริงสู่กระบวนควรเว้า
คือว่า ราชาเจ้าไทยเฮาตั้งแต่เก่า
ข้าหากได้เว้าแล้วคลองเค้าเจ้าอยู่เหนือ
เหนือจนเหมิ็ดจนเสี้ยงเหนือเฮาเกลี้ยงอ่อยห่อย
กฎหมายมวลใหญ่น้อยเสนาตั้งแต่งเอง
ไผๆก็หากยำเยงย้านราชาบ่อกล้าปาก
แสนซิลำบากแค้นแม่นอดสู้สู่แจ
สุดแต่เสนาเจ้าปราณีผายโผด
คันกษัตริย์โหดฮ้ายภายพี้แม่นส่วนงอม
ผิว่าจอมกษัตริย์เจ้าทรงธรรมตุ้มไพร่
ภายเฮาไคหนึ่งน้อยพลอยได้เพิ่งฮ่มเย็น
แนวนี้ก็หากเป็นคลองเค้าธรรมเนียมตั้งแต่เก่า
ภายเฮาปากบ่อได้คือใบ้ปากบ่อเป็น
เฮียมเคยเห็นกระบวนเบื้องแสนเคืองปากบ่อออก
เทียมดั่งผูกศอกแต้ตีเล่นแต่ฝ่ายเดียว
ไผผู้เทียวเฮียนฮู้การเมืองคงฮู้เหยื่อง
ข้าบ่อหาเรื่องเว้าพระคุณเจ้ายกใส่หัว
บอได้ตั๋วะติเว้าให้ไทยเฮาดูหมิ่นกษัตริย์ดอก
ใคร่ขอบอกพี่น้องพอฮู้ห่อมแต่หลัง
อย่าได้ชิงชังเจ้ากษัตริย์เฮาเท่าชั่ว
ยกใส่หัวสู่มื้อพระคุณเจ้าอย่าไล
อันว่าในเมืองบ้านการปกครองดังว่ามานี้
“ราชาธิปไตย” ท่านเฮียกเอิ้นคลองเค้าเจ้าอยู่เหนือ
แสนซิเหลือใจเด่จนใจแล้วก็อย่า
ธรรมเนียมหากว่าไว้สุดแท้แต่พระองค์
บัดนี้พระหากปลงประทานให้ประชาไทยมีอำนาจ
การประกาศแต่งตั้งกฎหมายขึ้นแม่นหมู่เฮา
ให้หมู่เจ้าพี่น้องจำชื่อการปกครอง
ทำนอง “ประชาธิปไตย” แม่นสมัยคราวนี้
ควรที่จำเอาไว้มื้อเปลี่ยนการปกครอง
ใน พ.ศ. สองพันสี่ปลายเจ็ดห้า
มิถุนายนมาส วันศุกร์ที่ซาวสี่
มื้อที่ทูลพระเจ้าอยู่หัวให้เปลี่ยนแปลง
จักขอแจงไปหน้าซาวเจ็ดมิถุนาซ้ำขอต่อ
ขอให้พระก่อตั้งกฎหมายไว้แบบการ
ส่วนว่าพระผ่านฟ้าหากทรงฮ่ำมานาน
อันจักปลงประทานอำนาจการแนวนี้
ท่อแต่มีขัดข้องเคืองคาจั่งช้าอยู่
พอดีหมู่คณะราษฎร์ทูลไหว้แด่พระองค์
พระจั่งปลงประทานให้ไววาพลันด่วน
ควรเฮาจำชื่อไว้อย่าไลให้เสื่อมสูญ
“รัฐธรรมนูญชั่วคราว” เอิ้นยามบ่อยาวฮีบฟ้าวออก
ซิขอบอกให้แจ้งแถลงข้อต่อมา
เดือนธันวาคมนั้นวันที่สิบกฎออกใหม่
ไขความละเอียดขึ้นดีล้ำยิ่งกว่าเดิม
คือจัดเสริมตัดข้อขัดเกลาให้เข้าแบบ
เฮ็ดให้จนแจบแจ้งดีแล้วจั่งถวาย
กษัตริย์เอออวยด้วยเห็นดอมสภาราษฎร์
จั่งประกาศให้ใช้เป็นหลักไว้ประเสริฐดี
กฎหมายนี้นามเดียวกันกับที่ว่ามานั้น
แต่ว่าความบั้นท้ายไลทิ่มส่วนบ่อเอา
คือว่าเฮาคงเอิ้น “รัฐธรรมนูญ” ซื่อๆ
จื่อเนอ. เจ้าพี่น้องให้ลองเอิ้นเบิ่งดู
อย่าได้งูๆเอิ้นปลาๆปากบ่อถืก
บ่อใช่ปากกืกใบ้บ่อควรให้เผิ่นหุ่มโต
ข้าบ่อพาโลเว้าหากเห็นมาหลายหลาก
ลางคนปากเฮียกเอิ้นเสียงสั้นบ่ถ่องความ
ลางคนกุมกวมเอิ้นนูนๆเอาง่ายๆหน่ายเด
สังบ่ออายผู้ฮู้ซิหยันเย้ยอะเห่ยหัว, บ่อน้อ
อย่าได้มัวเมาง่วงงัวเงียบ่อฮู้ที่
ของดีขอให้จำจือไว้ภายหน้าซิฮุ่งเฮือง, แท้แล้ว

บัดนี้ เฮียมจักจาไปหน้าไขความแปลปั่น
ซิขอบอกบ่อนบั้นให้เห็นเบื้องบ่อนดี
รัฐธรรมนูญนี้ใจความมีซิไขบอก
บ่อได้เว้านอกท้างทางเค้าท่านกล่าวมา
“รัฐ รัฏฐ” นี้เป็นภาษามคธภาค
แปลเป็นไทยว่าแว่นแคว้นเมืองบ้านก็ดั่งกัน
“ธรรมนูญ” เป็นชื่อแท้แปลความว่าระเบียบ
ยามเมื่อโฮมเทียบเข้าสองถ้อยจั่งค่อยแปล
ก็หากแลเห็นได้เป็นกฎหมายไว้แบบอย่าง
วางระเบียบก่อตุ้มเมืองบ้านให้ชุ่มเย็น แท้แล้ว
ห่านี้. เฮามาฟังความเว้าหมายเอาหลักใหญ่
“อำนาจอธิปตัย” แต่ก่อนพุ้นเกินกว้างเขตต์บ่อมี
ท่านเห็นดีแล้วส่วนตั้งกฎหมายไปได้ทุกท่า
ส่วนว่าแบบใหม่นี้แจงชี้ไว้สู่ทาง
เฮาหากวางวาดไว้ในธรรมนูญโดยตลอด
บ่อให้หลมลอดได้ทางซิเศร้าส่วนบ่อเอา
ถือความจริงเป็นหลักเค้าเอาหลักธรรมเป็นแบบอย่าง
ชี้ช่องทางสู่ส้าวให้ขาวแจ้งแห่งกระบวน
ทางบ่อควรมีคำห้ามทางบ่องามบ่ให้ไต่
ทางใด๋ดีมีบอกไว้ให้เดินดั้นดุ่งไป
กษัตริย์ไทยกำหนดไว้เพียงใดเป็นอำนาจ
ประชาราษฎร์ก็ว่าไว้ให้สิทธิ์ใช้ท่อใด
ไผผู้เป็นหัวหน้าในสภาผู้แทนราษฎร์
อีกอำมาตย์ใหญ่น้อยคนฮู้สู่สถาน
กับทั้งรัฐบาลนั้นกฎหมายปันอำนาจ
รัฐธรรมนูญวางวาดไว้เป็นข้อกัตติกา
อันว่ากัตติกานั้นเขาหากปันปุนไว้ไผมันบ่ให้ไขว่,กันแล้ว
แนวธรรมนูญก็หากเป็นดั่งนั้นให้จำมั่นอย่าหลง
คือว่าจดลงไว้เป็นหลักการครองประเทศ
บ่อมีกะเขตต์ไว้ให้คงใช้ตลอดไป
ไผมีบุญได้เป็นเจ้าไทยเฮาก็ตามช่าง
ธรรมนูญบ่อมีหยับย่างย้ายไปได้ท่อเม็ดงา
เฮามาพากันพร้อมโมทนาดอมท่าน
อย่าได้พาลลบล้างมายม้างให้เสื่อมสูญ
รัฐธรรมนูญนี้เป็นกฎหมายต้นเทียมตนคือพ่อแม่
กฎหมายอื่นแต่ละเล่มคือก้านกิ่งใบ
ไผผู้ลบหลู่ล้างเหยียบย่ำธรรมนูญ
บุญบ่อมีชูชักส่วนซิเสียสูญเศร้า
ควรที่เฮาพี่น้องคอยปุนปองป้องช่อย
ไผผู้เฮ็ดถ่อยฮ้ายให้เฮาหุ้มช่อยสุม เที่ยวเทอญ